Güreşten öte bir kültür yansıması: Kırkpınar

“Yağlı güreşin olimpiyatı” olarak bilinen Tarihi Kırkpınar Yağlı Güreşleri, geçmişin emanetini geleceğe taşımanın gururuyla bir sefer daha pehlivanları kardeşlik, centilmenlik ve yiğitlik düsturuyla buluşturacak.

Kendine has ritüelleriyle ön plana çıkan Tarihi Kırkpınar Güreşleri, geçmişin mirasını geleceğe taşımaya devam ediyor.

Türk güreşinin en büyük tertibi kabul edilen 660’ıncı Tarihi Kırkpınar Yağlı Güreşleri, 9 Temmuz Cuma günü başlayacak. Minik pehlivanların kol bağlamasıyla gelenek bir sefer daha tekrarlanacak.

Güreş ağasının seçileceği, çeşitli uzunluklarda karşılaşmaların yapılacağı ve Türkiye’nin başpehlivanının belirleneceği tarihi Kırkpınar Yağlı Güreşleri, renkli manzaralara sahne olacak.

– Efsanenin doğuşu

Tarihi Kırkpınar Güreşleri’nin, Rumeli’nin fethine giden 40 akıncıdan Ali ile Selim kardeşlerin, birbirleriyle saatlerce güreşip can vermeleri sonrası ortaya çıktığı kabul edilir.

Galibi muhakkak olmayan bir güreşte can veren iki akıncıya vefa olarak 660 yıldır devam eden tarihi güreşlerin, kimileri değişime uğrasa da asırlardır gelenekleriyle geleceğe taşınan “olmazsa olmazları”, Kırkpınar’ı efsane yapmaya devam ediyor.

– Neden güreşte yağlanma var?

Öteki güreşlerden “yağlanma” ritüeliyle kendisini ayıran branş, Türk halkının dünya sporuna bir armağanı olarak gösteriliyor.

Kispetten diğer bedende tutacak yer bırakmaması nedeniyle pehlivanların yağ ile de uğraş ettiği güreşlerde en iyi olabilmek için, öbür güreş branşlarına nazaran çok daha fazla efor sarf edilmesi gerekiyor.

Güreş tarihçilerinden Ali Gümüş, Rumeli’deki birinci güreşlerde meydanın sivrisinekten geçilmemesi nedeniyle, yağın güreşle buluştuğu tezini ortaya atıyor.

Zeytinyağı sürülen bedene sivrisineğin gelmemesi üzerine Rumeli’deki güreşlerde başlanan yağlanma, bir mühlet sonra branşın ismine da kurallarına da tesir ediyor.

– Yağlı güreş oyunları

Ayakta ve yerde yapılan güreşlerde oyunlar, “elense”, “tırpan”, “kaz kanadı”, “ayakta güreşi bağlama”, “budama”, “paça”, “kazık”, “kepçe”, “kemane”, “kolbastı”, “köstek”, “künde”, “boyunduruk”, “kurt kapanı”, “yanbaş”, “sarma” olarak sıralanıyor.

Yağlı güreş kurallarına nazaran, rakibi sırt üstü getirmek, rakibini kucaklayıp, ayağını yerden kesmiş vaziyette en az üç adım taşımak, rakibi pes ettirmek, rakibin ayağından kispetini çıkarmak ya da uzunluktan boya kispetin yırtılması, galibiyet manasına geliyor.

Güreşlerde hakeme, seyirciye, rakibe kelam ya da işaretle hakaret etmek, rakiple tartışmak, güreşi sulandırmak, şike yapmak, güreş kurallarına uymamak, hakeme riayet etmemek de ceza gerektiriyor.

– Kırkpınar’a özel tabirler

Kırkpınar’a özel kimi tabirlerin manası şöyle:

Ağa: Eskiye göre artık yalnızca bir simge durumunda olsa da ağa, Kırkpınar’ın vazgeçilmez ögelerinin başında geliyor. Evvelce güreşleri düzenleyen, konukları ağırlayan, mükafatlar dağıtan ağanın pek çok vazifesi Edirne Belediyesi ve Türkiye Güreş Federasyonu tarafından yapılıyor.

Başpehlivan: Kırkpınar’da baş güreşlerinde rakibini yenen pehlivan Türkiye başpehlivanı unvanını alıyor. Bu unvanı 3 defa üst üste alan başpehlivan, altın kemerin daimi sahibi oluyor.

Kispet: Manda ve dana derisinden yapılan pehlivan giysisine verilen isim. Beli sarması için bel kısmında kalın bir ip bulunan kispetin, paça kısmı da bir sicimle bağlanır. İyi bağlanmayan bir paça, rakip güreşçinin parmaklarını paçadan içeri sokup yenmesi manasına gelir. Kispetler zembil ismi verilen hasır çantalarla taşınır.

Peşrev: Pehlivanın rakibiyle güreşe tutuşmadan evvel yaptığı antrenmanların bütünüdür. Makul bir ritüeli bulunan peşrev, pehlivanı seyreden izleyiciyi coşturarak, güreşçiye moral de yükler. Hakem heyeti önünde toplanan pehlivanlar, cazgırın tanıtımıyla peşreve başlar. Üç ileri, üç geri gidişten sonra yere sol diz ile çökülür. Evvel sağ el yere, dize, dudağa ve alına vurulur. Bu biçimde çayırda gidiş geliş yapılır. Bu sırada karşılaşılan rakibin paçaları yoklanır, sırtı sıvazlanır, enseler bağlanır, el tutuşulur.

Yağlanma: Güreşte, her iki pehlivan da karşılaşma öncesi yağlanır. Yağ sürülen beden kolay kavranamaz. Pehlivanlar, omuzlarına, göğüslerine, kol ve kispetlerine yağ sürer.

Cazgır: “Salavatçı” da denilen cazgır, hakem heyetinin eşleştirdiği pehlivanların isimlerini, memleketlerini uygun manilerle söyleyip, pehlivanları güreşe dua ile davet eder.

Davulcu ve zurnacı: Güreşlerin olmazsa olmaz ögelerindendir. Çaldıkları ezgilerle pehlivanları ve seyirciyi coştururken, kimi vakit da güreşteki temponun düştüğünü, vuruşlarıyla pehlivanlara aktarırlar.

Kırmızı tabanlı mum: Kırkpınar’ın davet simgesidir.

Sporx